Tarih: 24 Ekim 2000 Salı
Gazete/Dergi: Radikal
38. Viyana Uluslararası Film Festivali kısa adıyla Viennale yarışmasız bir festival. Yalnızca FIPRESCI hemen tüm festivallerde olduğu gibi ilk ve ikinci filmler arasından bir yapıta kendi ödülünü veriyor. Ana yarışmasının bulunmayışı dışında Viennale ile İstanbul Film Festivali’ne benzer bir yapıya sahip.
Yılın önemli filmlerinin yanı sıra retrospektif ler ve ustalara saygı gibi bölümleri bulunuyor Viennale’nin. Bu yılın ustaları, Richard Lester (‘A Hard Day’s Night’, ‘Petulia’, ‘The Knack…And How To Get It’, vb.), bu yıl ‘Eureka’ ileCannes’da FIPRESCI ödülünü kazanan Shinji Aoyama ile Alman belgeselci ve deneysel sinemacı Hartmut Bitomsky. Ama festivalin belki en önemli ve kapsamlı retrospektifi ‘Blacklisted’ (Kara Listedekiler) adını taşıyor ve Soğuk Savaş yıllarında komünist oldukları gerekçesiyle Hollywood’da çalışması yasaklanan sanatçıların filmlerini içeriyor. Tam 41 adet film var bu bölümde. Joseph Losey’den ‘The Boy with The Green Hair’ ve ‘The Prawler’, Stanley Kramer’dan ‘The Defiant Ones’, Luis Bunuel’den ‘The Young One’, Jules Dassin’den ‘Thieves’ Highway’bunlardan birkaçı. Bir de bu dönem üzerine yapılan belgeseller var. Festivalin konukları arasında bu belgesellerden biri olan ‘Red Hollywood’un yönetmenleri Thom Andersen ve Noel Bich ile kara listeye alınan sinema oyuncusu Marsha Hunt ve Norma Barzman da vardı. Açık oturumlarda izleme olanağı bulduğum bu dinozorlara hayran kalmamak elde değildi. Hunt ve Barzman 80’in üzerindeler ama ikisi de son derece zinde ve açık dimağlı.
Hollywood’un Kara dönemi
‘Kara Liste’ olayı Hollywood’da II. Dünya Savaşı’nın hemen ardından başlıyor. Büyük Bunalım Yılları’nda ve savaş sırasında gelişen sola karşı, bir kampanya başlatıyor. Bu Soğuk Savaş yılları, aslında anayasanın fiilen askıya alındığı sivil bir sıkıyönetim ya da darbe dönemi. Hollywood’da olanlar buzdağının görünen yüzü; gerçekte bütün bir sol kültürün yok edildiği, devlet çalışanlarının kapsamlı bir tenkisata uğratıldığı karanlık bir dönem bu. Hollywood’da da Amerika Karşıtı Faaliyetleri Araştırma Komisyonu’nun karşısına çıkarılan sanatçılara ‘Komünist Parti’ye üye misiniz ya da hiç üye oldunuz mu?’ sorusu soruluyor. Bu tip bir soru Amerikan Anayasası’na aykırı olsa da evet ya da hayır demeyi reddedip soruya temelden karşı çıkanlar hapse atılıyor ve meslek hayatları sona eriyor. Bu dönemde hayatı karartılanlar arasında Charles Chaplin, Orson Welles, Joseph Losey, Jules Dassin ve Abraham Polonsky gibi büyük isimler var. Çalışma olanağı bulabilmek için sonradan muhbirlik yapmayı kabul eden Edward Dmytryk ve Robert Rossen gibilerinin de kariyeri bir daha eski parlaklığına kavuşamıyor. Hollywood’un bu karanlık dönemi (ki birçok sanatçı 70’lere kadar kendi isimleri ile çalışma olanağı bulamıyor) bilindiği gibi Elia Kazan’a Ömür Boyu Başarı Oscar’ı verilmesi ile yeniden gündeme gelmiş durumda.
Farklı yaşam arayışları
Viennale programı retrospektifler dışında daha çok bir ‘best of’ gibi Venedik birincisi ‘Daire’ (Cafer Panahi), Cannesbirincisi ‘Karanlıktaki Dansçı’, Spike Lee’nin ‘Sam’in Yazı’ ya da Wong Kar Wai’nin adından çok söz ettiren yapıtı ‘Aşka Hazır’ gösterilen filmler arasında. Şu ana kadar gördüklerim içinde en beğendiklerim geçen yıl ‘Fucking Amal’la büyük başarı kazanan Lukas Moodysson’ın ‘Birlikte’si ve David Gordon Green’in ilk filmi ‘George Washington’ oldu.
‘Birlikte’, 70’lerdeki sosyalist bir komünü anlatıyor. Ele aldığı çevreyi biraz karikatürize etse de Moodysson’ın filmi insanın içini ısıtıyor ve bütün saçmalıklarına rağmen bu farklı yaşam arayışlarının var olan egemen yaşam tarzının karşısında ne kadar insancıl olduğunu gösteriyordu. ‘George Washington’ daha karanlık bir film. Daha çok siyahların yaşadığı yoksul bir çevrede geçen filmin kahramanları çocuklardı. Bir arkadaşının istemeden ölümüne neden olan George’un akli dengesini yitirip kendini bir Süpermen olarak görmeye başlaması dokunaklı ve incelikli bir sinemaya aktarılmış. Viennale yarın akşam Curtis Hanson’ın ‘Wonder Boys’unun gösterimi ile sona eriyor.