TARİH: 9 Ağustos 2008
GAZETE/DERGİ: Birgün
Kıyamet’in orijinal versiyonunu yanılmıyorsam 1980’de sinemalarımızda izlemiştik. 2001 sonbaharında ise filmin ‘redux’ (geri getirilmiş’ ya da ‘restore edilmiş’ anlamına geliyor) denilen daha uzun ve farklı bir versiyonu dünya sinemalarında gösterime girdi. Filmin bu versiyonu da ilki gibi çok iyi eleştiriler aldı. Ama film talihsiz bir dönemde New York ve Los Angeles’ta gösterime girmişti. Çünkü 11 Eylül saldırılarına sadace 1 ay gibi bir süre vardı. 11 Eylül olunca yeniden savaş nizamına giren ABD’de hiç popüler olmayan ve yenilgiyle sonuçlanan Vietnam Savaşı’na (Vietnamlılara göre Amerikan Savaşı) dair eleştiriler getiren bir filmin yaşama şansı artık kalmamıştı. Bu şanssızlık filmin gömülmesine ve diğer Amerikan eyaletlerinde gösterilmemesine neden oldu. Film, nedeni muhtemelen bunla alakalı olmasa da Türkiye’de gösterime hiç girmedi. 3,5 saate yaklaşan süresiyle, büyük ihtimalle ticari bulunmamıştı. Türkiye’de, ‘Apocalypse, Now Redux’ı büyük perdede izleme şansına ilk kez bu yıl İstanbul Film Festivali’nde sahip olduk. Filmin yapımcısı Kim Aubry’nin sunduğu film, SİYAD tarafından 40 yılın en iyi yabancı filmi seçildiği için festivalde yer almıştı.
MASUM KÖYLÜLER VE AMERİKAN ASKERLERİ
‘Kıyamet’in yeni versiyonu ilkinin büyüleyici etkisini silmedi, aksine “vay canına bir zamanlar Hollywood’da ne acayip filmler yapılıyormuş” dedirtti. Gerçekten de bugün ‘Kıyamet’ gibi bir filmin yapılması olanaksız gibi görülüyor. ‘Kıyamet’ zamanının en pahalı filmlerinden biriydi. Ve bir süper kahramana filan sahip değildi. Mutlu bir sonu da yoktu. Amerika’nın neden savaştığı konusunda bir şey söylemiyordu ama ‘nasıl’ savaştığı konusunda çok şey söylüyordu. Bunların da hiçbiri iyi şeyler değildi.
Komutanlardan biri çıldırıp kendi sapkın ordusunu kurmuştu, bir diğeri sabah ‘napalm’ kokusu almaktan keyif alıyor, köyleri acımasızca yakıp yıkıyor ve bu ortamda denizde ‘surf’ yapmanın keyfini çıkarmaya çalışıyordu. Playboy güzelleri, savaşın ortasında kurulan panayırlara getiriliyor, burada kitlesel bir tecavüzden zar zor kurtuluyorlardı. Masum köylüler, Amerikan askerleri tarafından bir panik anında uçaksavar mermileriyle taranıyorlardı.
Fakat bütün bunlar filmi anlatmış olmuyor. ‘Kıyamet’i büyük yapan, kelimelere dökülmesi güç bir şey var. Sinema denilen sanatın arkasında yatan tutku, sanki bu filmde elle tutulur bir şekilde filme yansımıştı. Böylesine bir film ancak sinemaya derin bir tutku duyan büyük bir yetenek tarafından yapılabilirdi. Çünkü filmin neredeyse her karesinde seyirciye sanki bir halüsinasyon görüyormuş duygusu veren bir büyüleyicilik vardı. Bu duyguya sinemada belki bir tek David Lynch bazı filmleriyle ulaştı bir daha. Filmin yönetmeni Coppola da bir daha ‘Kıyamet’in yanına bile yaklaşamadı. Amerikan sinemasının belki de altın çağı ‘Kıyamet’le kapanmıştı.
Coppola, bizzat katıldığı son Antalya Film Festival’nde ‘Kıyamet’te savaşı yüceltmekle suçlandığından, bu eleştiriyi getirenlerin muhtemelen haklı olduğundan söz etti. Gerçekten de filmin en etkileyici sahnelerinden birinde Amerikan helikopterleri, doğan güneşe karşı, hoparlörlerinden Wagner’in müziğini çalarak bir Vietnam köyüne saldırırlar. Bu sahne dehşet verse de bir yandan da seyircide hayranlık uyandırır. O helikopterlerin gücü, o müzik, o batan güneş seyircide tanrısal bir güce sahipmiş yanılsaması yaratır. Seyirici, saldırganlarla özdeşleşir.
KUSURLARINA RAĞMEN HAYRANLIK VERİCİ
Evet, filmin yönetmeni ne söylemek istediği konusunda çok da net değildir. Spesifik bir savaştan yola çıkarak insan doğasına dair ahkâm kesmek mi istemektedir (Sokurov falan gibi)? Bu ve benzer sorular geçerliliğini korur. Kusurlarına rağmen yine de hayranlık verici bir film olduğu su götürmez ama ‘Kıyamet’in. Sonunda deliren bir subayı -Albay Kurtz’u (Marlon Brando!)- öldürüp görevini tamamlayan komutan Willard (Martin Sheen), üsten gelen telsize cevap vermez, yani sistemi terk eder. Kimi kusurlarına rağmen film savaş karşıtı bir duruşa sahiptir. Böyle görkemli filmler artık yapılmıyor, insanlar ‘Batman’i filan büyük sanat eseri sanıyorlar. Ama gerçekten ‘Karanlığın Yüreği’ne (film Josep Conrad’ın romanı ‘Karanlığın Yüreği’nden esinlenmişti) bir yolculuk yapmak istiyorsanız ‘Kara Şövalye’yle filan yetinmeyin. ‘Kıyamet’i sinemada seyredin!
Kıyamet
Orijinal Adı: Apocalypse Now Yönetmen: Francis Ford Coppola Oyuncular: Marlon Brando, Robert Duvall, Martin Sheen, Fredic Forrest, Sam Bottoms, Laurence Fishburne, Albert Hall, Harrison Ford Türü: Savaş, Macera, Dram, Aksiyon Ülke: ABD Süre: 153 dakika